Çocuklar ve Büyükler İçin Faydalı Eğitim Teknolojilerinden Örnekler

Son 1000 yıllık tarihin en önemli icadı sorusuna verilen yanıtların başında 1440’lı yıllarda icat edilen Gutenberg’in matbaası gelir. Matbaa, tüm icatların ve ilerlemelerin gerçekleşmesini sağlayan bilginin yayılmasını kolaylaştırdığı için, 1000 yılın en büyük icadı olarak görülür. 1440’lı yıllardan 1990’lı yıllara kadar geçen 550 yıl boyunca, bilgiye ulaşım yönteminde çarpıcı bir değişiklik olmadı. 1600’lı yıllarda yaşayan bir kişi de, 1980’lerde yaşayan bir kişi de bilgiye kitaplar üzerinden erişiyordu. Ancak Sovyetler Birliğinin çöküşünün ardından, ABD Savunma Bakanlığı tarafından 30 yıldır kullanılmakta olan internetin 1991’de tüm insanlığın sivil kullanımına açılmasıyla birlikte, bence, Gutenberg’in matbaasından bile daha çığır açıcı sayılabilecek bir değişiklik meydana geldi.

İnternetle birlikte tüm insanlığın ürettiği bilgiye erişimin maliyeti sıfırlandı. Yazılımlar, insan zihninin bir nevi uzantısı gibi çalışmaya başladı. Her gün kullandığımız yazılımlar olan Excel ve Google gibi yazılımları, hafızamızın ve zekamızın kapasitelerini artıran araçlar olarak düşünebiliriz.

Son 30 yılda internete dayalı teknolojilerin getirdiği üretkenlikten nasiplenmemiş hiçbir alan kalmadı. Eğitim de bunlardan birisi. Bu gerçekliği erken vakitte görüp, teknolojiden çocuklarımızın eğitiminde nasıl yararlanabileceğimizin yollarını aramalıyız. Bu yazıda, kendi bildiğim ve çocuklarımın eğitiminde kullandığım araçlardan bir kısmını tanıtmaya çalışacağım.

Algodoo: Fizik simülatörü

1994 yılında ilk bilgisayarımı edindiğimde bir çizim uygulamasıyla, ışığın yansıması veya topun yere düşmesi gibi olayları çizerek canlandırmaya çalıştığımı hatırlıyorum. Hep düşünürdüm, neden ben bu yazılım ışığın bir aynadan yansıması veya bir topun yere düşmesi gibi basit fiziksel olayları canlandıramıyor diye. O zamanlar Algodoo yoktu :)

Algodoo ile herhangi bir fiziksel objeyi, mekanik, optik, akışkanlar fiziğinin kurallarına göre sanal ortamda simüle etmeniz mümkün (Simüle etmek, gerçek hayatta meydana gelen bir olayın, bilgisayar ortamında canlandırılması demek).

Youtube’da algodoo diye arama yaparsanız, insanların paylaştıkları yay sistemlerinden, basit çarklı makinelere, motorlarından, belirli bir patika üzerinde giden arabalara sayısız hazır simülasyonu izleyebilirsiniz. İbrahim Evren Özer adlı bir fen öğretmeninin, Türkçe Algodoo öğretim dersleri videolarını izleyerek programın kullanımını öğrenebilirsiniz.

Desmos: Matematik grafik çizim aracı

Eskiden Casio’nun ve Texas Instruments’ın grafik çizim hesap makineleri vardı. Desmos, bunların kapasitesinin çok ötesinde özelliklere sahip ücretsiz bir yazılım. f(x) = x^2 gibi fonksiyonların grafiğini çizmenizi sağlıyor. Türev ve integral alıp bunların grafiksel gösterimini yapıyor. İstatistiksel veriler üzerinde regresyon çizgileri çizmenizi sağlıyor.

Stella: Dinamik veya karmaşık sistem modelleme ve simülasyonu

Dinamik veya karmaşık sistemler, hem fiziksel, hem sosyo-ekonomik sistemleri de içeren bir alan. Fiziksel sistemlere basit örnekler olarak, bir yay mekanizmasını veya birden çok kütlenin kendi aralarındaki kütleçekim dinamiğini düşünebilirsiniz. Aynı zamanda, insan bedeninin içindeki insülin ve şeker dengesi gibi fizyolojik sistemler de, bu araçla modellenebilir. Sosyo-ekonomik sistemlere örnek olarak, bir imalat şirketinin sipariş ve üretim salınımlarını düşünebilirsiniz.

Aslında hayatımızdaki ilgi çekici problemlerin hemen hemen tümü dinamik veya karmaşık sistemlere bir örnek olabilir. Eşim Hasret Nuhoğlu, doktora tezi kapsamında Stella’yı kullanarak ilköğretim 7 ve 8. sınıf öğrencileriyle Stella kullanarak bazı fizik konularını işlemişti. Ders saati bittiğinde, çocukların tenefüse çıkmak yerine şevkle modellemeye devam ettiklerini gözlemlemişti. Ayrıca kontrol gruplu deney çalışmasında, bu araç ve yöntemleri kullandığı grupların hem öğrenme seviyelerinin hem de derse yönelik ilgilerinin anlamlı bir seviyede arttığını tespit etmişti.

Anki: Aralıklı tekrarlama sistemi

Anki yazılımının altında yatan yöntemin kökeni 1885 yılında Ebbinghaus isimli bir Alman psikoloğun öğrenme üzerinde yaptığı çalışmalara dayanıyor. Ebbinghaus’un keşfettiği unutma eğrisine göre, yeni bir bilgi öğrendiğimizde, tekrarlamazsak bunu giderek yavaşlayan bir hızda unutmaya başlıyoruz. Mesela, diyelim ki 100 yeni İngilizce kelime öğrendiniz. Bir gün sonra bunlardan 50 tanesini unutacaksınız. İki gün sonra 25 tane daha unutacaksınız. Böyle giderek yavaşlayan bir hızda unutmaya devam edeceksiniz, eğer bu kelimeleri tekrarlamazsanız.

Bir bilgiyi tekrarlamazsak bunu zaman içinde unuttuğumuz, hepimizin bildiği aşikar bir durum. Ancak sorun şu ki, sürekli olarak da tekrar yapacak vaktimiz yok. Mesela, her gün 100 kelime öğrensek ve her gün daha önceki günlerde öğrendiğimiz kelimeleri tekrarlasaydık, bir hafta sonra günde 700 kelime tekrarı yapmamız gerekirdi. Bir ay sonra 3000 kelime. Bu kadar tekrar yapmaya hiç kimsenin vakti yetmez.

Aralıklı tekrarlama sistemi, verimli bir şekilde tekrar yapmanızı sağlıyor. Mesela, bugün 100 kelime öğrendiyseniz, bir gün sonra bunların hepsini tekrarlamalısınız, ama bir sonraki tekrarı 4 gün sonra yapmalısınız. Sonraki tekrarı ise 10 gün sonra yapmalısınız. Ancak arada unuttuğunuz kelimeler olursa, bunları daha çok tekrarlamalısınız.

Anki, bu karmaşık tekrarlama düzenini kolaylıkla yönetmenizi sağlıyor. Her gün, sadece o gün tekrarlamanız gereken bilgileri sizin önünüze soru olarak getiriyor. Bir bilgiyi ne kadar iyi hatırlarsanız, onunla ilgili tekrarları o kadar erteliyor. Ne kadar az hatırlarsanız, onu sizin karşınıza daha fazla çıkarıyor.

Özellikle, tıp ve yabancı dil öğrenimi için insanlar bu yazılımı kullanıyor. Ancak aslında her türden bilgiyi bu yazılımla öğrenmek mümkün. Ben, kendim bilmediğim programlama kalıp ve dillerini öğrenmek için kullanıyorum. Ayrıca 11 yaşındaki oğlum Özgür Emin’in İngilizce başta olmak üzere derslerinde öğrendiği bilgileri iyice pekiştirmesi için de bu yazılımı kullanıyorum.

Yazılım, tüm akıllı telefonlarda ve bilgisayarlarda çalışıyor. Otobüsle bir yere giderken veya 5 dakikalık bir vakit boşluğunda bile, bu yazılımı kullanarak öğrendiklerinizi pekiştirebilirsiniz. Yanınızda defter, kitap taşımaya veya geniş bir zaman ayırmaya gerek bırakmadan öğrenmeyi günlük aktivitelerinizin içine yedirmenizi kolaylaştırıyor.

Duolingo, Memrise, Voscreen ve diğerleri

İngilizce başta olmak üzere yabancı dil öğrenme tüm dünyanın ortak sorunu olduğundan, sadece buna odaklanmış sayısız kaliteli uygulama bulunuyor. Bunların birçoğu da Anki gibi aralıklı tekrarlama sistemi kullanıyor.

Anki, bunlardan farklı olarak kendi soru kümelerinizi hazırlamanıza izin veriyor. Bu uygulamalarsa milyonlarca kullanıcıya sahip olduğundan, çok kaliteli ve hazır içeriklere sahip.

Bunlardan Voscreen bir Türk yazılımı. Çok başarılı ve kullanışlı bir uygulama. Gerçek sinema filmlerinden kesitlerle, kullanıcıyı olabildiğince eğlendirerek yabancı dil öğretmeye çalışıyor.

Bence eğlenceli bir yöntemle İngilizceyi öğretmekle çok iyi yapıyorlar. Türkiye’de insanların çoğu İngilizceyi sıkıcı egzersizler ve gramer kitaplarından öğrenmeye çalıştıklarından, bu konuda verim alamıyorlar. Halbuki öğrenme en verimli şekilde, gerçekten tüm zihninizle onun içine girmenizi sağlayacak bir motivasyon olduğunda gerçekleşir. Bu yüzden, özellikle merakınızı cezbeden kitapları okuyarak veya sevdiğiniz filmleri izleyerek İngilizceyi çok daha etkili bir şekilde öğrenebilirsiniz.

Voice Notes: Sesli kitap kaydı

Bu uygulama, henüz daha okuma yazma bilmeyen çocuklar için sesli resimli kitaplar kaydetmeyi sağlıyor. Ben, bunu 4 yaşındaki kızım Yağmur için kullanıyorum. Onun sevdiği hikaye ve masal kitaplarını okuyup sesimi bu uygulamayla kaydediyorum. Sonra, kitabın sayfalarının resimlerini uygulamayla çekip kaydediyorum. Kullanımı çok basit. Bundan sonra, Yağmur istediği zaman, bu uygulamayı açıp, kitapları dinleyebiliyor. Tabi ki, gerçekten çocuğunuza doğrudan kitap okumanın yerini tutmaz bu. Ama vakit bulamadığımız zamanlar, bu uygulamayla çocuğun kendi kendine güzel vakit geçirmesine yardımcı olabiliyoruz.

Minecraft, SimCity, Sims, Lego türü sandbox oyunlar

Biz çocukken, en popüler bilgisayar oyunları dövüş, araba yarışı gibi arcade adı verilen türden oyunlardı. Bilgisayar oyunları sektörü, şu an sinema sektörünü de geride bıracak şekilde devasa bir çeşitlilik ve zenginlik içeriyor. Bugünkü çocuklarda en popüler oyunlar, sandbox türü adı verilen oyunlar. Bu oyunlarda, oyuncu belirli bir hedefe yönelik bir puan kapmak gibi bir şey yapmıyor. Onun yerine, aynı legolardan şehir inşa etmek gibi, kendi istediği gibi bir dünya inşa ediyor. Bunların en popülerleri MineCraft, Sims, Lego. Fakat bunların dışında sayısız benzer türde oyun var.

Şahsen bu oyunların da eğitimin bir parçası olarak görülebileceği kanaatindeyim. Çünkü bu oyunlar pek çok farklı yönden zihinsel gelişimi destekleyen oyunlar. Örneğin, Minecraft ile binalar yapan bir kişinin zihninde sürekli olarak geometrik bir uzay içinde dolaşması gerekiyor. Elimde bilimsel bir araştırmaya dayalı bir kanıt yok. Ancak bu oyunlarla inşa edilen geometrik şekilleri zihinde sürekli olarak canlandırmanın, oyuncunun görsel ve uzaysal zekasının gelişimine ciddi katkı yaptığını tahmin ediyorum.

Ayrıca çocuklar bu tip bilgisayar veya tablet oyunlarını İngilizce olarak oynarlarsa, farkında olmadan bir sürü İngilizce kelime ve ifadeyi de otomatikman ezberler. Bu da başka bir yan faydası.

Khan Akademi ve Tonguç Akademi

Youtube’da her konuda sayısız ders anlatım videosu bulmak mümkün. Ancak bunlardan özellikle Tonguç Akademi ve Khan Akademiyi çok başarılı buluyorum. Tonguç Akademi, çok neşeli bir dille çocuklara tüm ilk ve orta öğretim konularını anlatıyor. Khan Akademi, Tonguç kadar eğlenceli bir şekilde anlatmıyor. Ancak Khan Akademinin tüm içeriği ücretsiz ve çok daha fazla ders materyali içeriyor.

Khan Akademi, Wikipedia gibi tamamen hayır amaçlı bir vakıf tarafından yönetilip üretiliyor. Khan Akademinin kuruluş hikayesini buradan izleyebilirsiniz: https://www.ted.com/talks/salman_khan_let_s_use_video_to_reinvent_education?language=tr

Khan Akademinin tüm videoları STFA tarafından finanse edilen Bilimsel ve Teknik Yayınları Çeviri Vakfı tarafından Türkçeye çevrilip seslendiriliyor. STFA’ya bu duyarlı hizmetinden dolayı çok teşekkür ediyorum.

Bu gibi ücretsiz uzaktan eğitim videoları, tüm insanlara fırsat eşitliği sağlayan çok değerli kaynaklar. Eskiden kaliteli eğitim almak ancak bunun maliyetini karşılayabilecek insanların ulaşabileceği bir nimetti. Şimdi, internet bağlantısı olan herkes dünyadaki en kaliteli eğitim kaynaklarına erişebiliyor. Bu yüzden, insanlığın geleceği adına ben çok ümitliyim.

Eğitsel Youtube Kanalları

İnternet bir bilgi deryası. Fakat Youtube’un internet içindeki yeri bambaşka. Bilgisayar programlamadan, matematiğe, psikolojiden tarihe hemen her konuda, başlangıç seviyesinden ileri seviyeye her türlü eğitsel video içeriğini Youtube’da bulmak mümkün.

Burada sevdiğim eğitsel Youtube kanallarından bir kısmını paylaşacağım. Youtube’da bu kanalların ismini arama kutusuna yazarak, kanallara erişebilirsiniz:

• CrashCourse: Tarih, bilim tarihi, medya okuryazarlığı, biyoloji, ekoloji, edebiyat gibi pek çok konuda onar dakikalık kısa ve hızlı videolarla, pek çok ilgi çekici konuyu eğlenceli animasyonlarla zenginleştirerek anlatıyorlar.

• 3blue1brown: Diğer tüm kanallar bir yana, 3blue1brown bir yana diyebilirim. Matematiği bu kadar iyi anlatan ikinci bir kaynak bilmiyorum. Tanıdığım tüm matematik hocalarından da, okuduğum tüm kitaplardan da daha iyi anlatıyor, desem abartmış olmam.

• Welch Labs: 3blue1brown’ın bir tık gerisinden geliyor matematik anlatımı konusunda. Özellikle sanal sayılarla ilgili videoları, tüylerim ürpererek izlediğim videolardandır.

• Siraj Raval: Yapay zeka konusuyla ilgileniyorsanız, takip etmenizi tavsiye ederim. Bol miktarda egzersiz ve örneklerle anlatıyor.

• Bilgisayar Kavramları: Sadi Evren Şeker adlı Şehir Üniversitesinden bir akademisyenin tek başına hazırladığı derya deniz bir programlama ve veri bilimi kanalı.

• Beğendiğim İngilizce kanalları: linguamarina, Canguro English, Learn English with Papa Teach Me

• Kings and Generals: Tarihteki önemli savaşları, askeri bir perspektiften anlatıyor.

• MinutePhysics ve MinuteEarth: Fizik ve yerbilimine dair konuları 2 dakikalık kendine has bir animasyon tarzıyla özetleyen çok nitelikli kanallar. Bu kadar bilgiyi 2 dakikaya nasıl sığdırdıklarına şaşıracaksınız.

Coursera, Udacity, Udemy

Bunlar Youtube’daki video içeriklere göre daha yapılandırılmış, üniversite seviyesinde ders anlatımları yapılan uzaktan eğitim siteleri.

Udemy, Türk girişimci Eren Bali tarafından kurulmuş, dünyanın en büyük eğitim platformlarından birisi. Türkiye’de uzaktan eğitim yazılımları yapmışlar. Tutturamamışlar. Bari Amerika’ya gidip master yapalım diye gitmiş. Amerika’da, Türkiye’de geliştirdiği yazılımın küçük bir kısmıyla, udemy platformunu kurmuş.

Udemy, coursera ve udacity’den farklı amaçlara sahip bir platform. Bir pazaryeri ortamı. İsteyen herkes bir eğitim videosu hazırlayıp, udemy üzerinden satabiliyor. Bu yüzden, içerik olarak tahmin ediyorum, en büyük içerik kümesine sahip olan site olabilir. Udemy ve Udacity gibi tüm videolar çok kaliteli değil. Ama çok daha fazla çeşitlilik yüksek ve daha pratik odaklı eğitim videoları bulunuyor.